ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ 

ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ, ਤੇਜ਼ ਪਛਾਣ ਕਰਨ, ਛੇਤੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮੌਤ ਦਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਏਰੀਏ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ:

ਹਰ ਇੱਕ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਰ ਕੋਲ ਕੁਝ ਆਮ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਵੈਟਨਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸਟੋਰ ਤੋਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

  • ਸਟੈਥੋਸਕੋਪ – ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ

  • ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟਸ – ਇਹ ਵੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ

  •    ਪ੍ਰੋਬਾਇਓਟਿਕਸ – ਅੰਤੜੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਜੀਵਾਣੂ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

  • ਪੋਸ਼ਣ ਭਰਪੂਰ ਦਵਾਈਆਂ – ਇਹ ਉਹ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਜਿਉਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਵੱਛੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾ ਨਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ।

  •    ਵਿਟਾਮਿਨ B ਸਪਲੀਮੈਂਟ – ਭੁੱਖ, ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

        ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਲਈ ਦੇਖਣਾ ਪਰਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਅਸਧਾਰਣ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਿਖ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਹ ਹਨ:

  • ਪਿੰਜਰੇ ਜਾਂ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਫੇਰਬਦਲ

  • ਅਧਿੱਕ ਭੀੜ-ਭਾੜ 

  • ਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ

  • ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਆਮ ਬਦਲਾਅ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

    - ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਜਾਂ ਨਮੀ

    - ਬੈਠਣ ਵਾਲੀ ਜਗਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿੱਲੀ ਹੋਣਾ 

    - ਛਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣਾ 

  • ਸਿੰਗ ਦਾਗਣਾ ਜਾਂ ਵੈਕਸੀਨ ਲਗਾਉਣਾ 

ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਕਾਰਨ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਪਸ਼ੂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਓਸ ਦੀ ਪਰਖ ਓਸ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।

ਆਮ ਨਿਰੀਖਣ (General Observations)

ਵਿਹਾਰ (Behaviour)

ਅਕਸਰ ਇਹ ਗੱਲ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਕਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰੀਰਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਹੋਰ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰੀਖਣ (observation) ਤਦ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਮ, ਵਿਹਾਰਕ ਲੱਛਣ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵੱਛੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਰਮਲ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਵੱਛੀਆਂ ਚੁਸਤ (bright) ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨ (alert) ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਚਾਨਕ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਹਲਚਲ ’ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ (response) ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਛੀਆਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ (activity) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਟੀਨ (routine) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਧਦੀ ਜਾਂ ਘੱਟਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਚੁਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਖਾਣ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘੱਟ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਸਧਾਰਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜੋ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ:

•    ਢਿੱਲਾ ਅਤੇ ਸੁਸਤ ਹੋਣਾ, ਹੌਲੀ ਜਾਂ ਅਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ

•    ਭੁੱਖ ਦੀ ਘਾਟ 

•    ਜੇਕਰ ਬੋਤਲ-ਖੁਰਾਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੀਣ ਦੀ ਗਤੀ ਹੌਲੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

•    ਜੇਕਰ ਵੱਛੀ ਇਕੱਠੇ ਹਿੱਲਣ ਜੁੱਲਣ ’ਤੇ ਗਰੁੱਪ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮਕਾਬਲੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ।

•    ਦੰਦ ਪੀਸਣਾ

•    ਫਿੱਕੀਆਂ, ਸੁੰਨ ਅੱਖਾਂ, ਢਿੱਲੇ ਕੰਨ, ਥੱਲੇ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸਿਰ ਜਾਂ ਦਬੀ ਹੋਈ ਪੂਛ

ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਛੀਆਂ ਅਕਸਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰੋਗ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ ਵੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਪਾਉਣ ਦੀ ਸਮਝ ਹੋਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵੱਛੀਆਂ ਵੀ ਸਮਝ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਹਾਰ ਬਦਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸ਼ਰੀਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ (Physical Characteristics)

ਵੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਈ ਸਥਾਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਧਾਰਣ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਵੱਛੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਗਰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਠੰਡਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਖੂਨ ਦਰ (circulation) ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਧਾਰਨ ਗੱਲ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜੋੜ, ਨਾਭੀ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਵ ਜੰਮੀਆਂ ਵੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਵਾਰ, ਜੋੜਾਂ ਅਤੇ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਅਕਸਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਜੋੜ ਜਾਂ ਨਾਭੀ ਗਰਮ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਕ ਨਿਕਲਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਭੀ ਸੁੱਜੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਮੋਟੀ ਲੱਗੇ ਜਾਂ ਉਥੋਂ ਪੀਕ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਡੇਲਾ ਚਿੱਟਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਰੀਕ ਲਾਲ ਨਸਾਂ ਦਿੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਡੇਲਾ ਲਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਲਾਬੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਵ ਜੰਮੀ ਵੱਛੀ ਦਾ ਜੇਕਰ ਜਨਮ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਫੱਟਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਨੇੜਲੀ ਜਾਂਚ (Closer Examination)

ਮੂਲ ਸਿਹਤ ਸੰਕੇਤ (Basic Vital Statistics)

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਾਪ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਵੱਛੀ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਉਸਦੀ ਪਿੱਸ਼ਲੀ ਪੋਸ਼ਣ ਅਵਸਥਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਨਵ ਜਨਮੀ ਵੱਛੀ ਫਾਰਮ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਤਲਾ ਪਸ਼ੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਸ਼ਰੀਰਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਮਜ਼ੋਰ ਵੱਛੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:

ਜੇਕਰ ਵੱਛੀ ਦੀ ਪਿੱਠ ਦੀ ਹੱਡੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਿਸਦੀ ਹੋਵੇ, ਛੋਟੀਆਂ ਪੱਸਲੀਆਂ ਚਮੜੀ ਹੇਠੋਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਦਿਸਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਕੂਹਣੀ ਅਤੇ ਪਿੱਠ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਡੀ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਲਛਣ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਵੱਛੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਲੜ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗੀ।

ਵੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰੀਖਣ ਦੀ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਗਾਈਡ ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜੋ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

(ਚਿੱਤਰ: ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਵਿਸਕਾਂਸਨ-ਮੇਡਿਸਨ ਵੈਟਰਨਰੀ ਮੈਡਿਸਨ ਸਕੂਲ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਅੰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ)

ਡੇਅਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ 

ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ

ਤਪਦੀਆਂ ਲੋਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਲਾਹਾਂ 

ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਿੱਗਦਾ ਪੱਧਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ: ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਪਨੂੰ