ਸਮਝ ਅਤੇ ਬਚਾਅ 

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਗਾਵਾਂ, ਮੱਝਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਮਦਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਪਸ਼ੂ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ 'ਥਾਈਲੇਰੀਆ' (Theileria)। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਾਂਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕੀਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖ ਸਕੀਏ।

ਥਾਈਲੇਰੀਆ: ਕੀ ਹੈ ਇਹ ਖੂਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ?

ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਇੱਕ ਖੂਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰੋਟੋਜ਼ੋਅਲ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਛੋਟੇ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਪਰਜੀਵੀਆਂ (protozoan parasites) ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਥਾਈਲੇਰੀਆ' ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਜੀਵੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲਿੰਫੋਸਾਈਟਸ (ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਚਿੱਟੇ ਲਹੂ ਸੈੱਲ) ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਾਲ ਲਹੂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪਸ਼ੂ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦੀ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਚਿੱਚੜ (ticks) ਨਾਮਕ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੱਚੜ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ 'ਵਾਹਕ' (vectors) ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖ: ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦੇ ਕਈ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ Theileria annulata ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਰਗੇ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ 'ਈਸਟ ਕੋਸਟ ਫੀਵਰ' (East Coast Fever) ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਥਾਈਲੇਰੀਓਸਿਸ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਜੋ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦੀ ਹੈ? - ਚਿੱਚੜਾਂ ਦਾ ਰੋਲ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ, ਚਿੱਚੜ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਆਓ ਸਮਝੀਏ:

1. ਸੰਕਰਮਿਤ ਚਿੱਚੜ: ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਚਿੱਚੜ ਕਿਸੇ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਸ਼ੂ ਦਾ ਖੂਨ ਚੂਸਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦੇ ਪਰਜੀਵੀ ਚਿੱਚੜ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

2. ਪ੍ਰਸਾਰਣ: ਫਿਰ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੰਕਰਮਿਤ ਚਿੱਚੜ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਪਸ਼ੂ (ਗਾਂ ਜਾਂ ਮੱਝ) ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਖੂਨ ਚੂਸਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਥੁੱਕ ਰਾਹੀਂ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦੇ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

       3. ਪਸ਼ੂ ਦਾ ਸੰਕਰਮਣ: ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਪਰਜੀਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਲਿੰਫੋਸਾਈਟਸ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਾਲ ਲਹੂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ੈੱਡ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਗਰਮ ਤੇ ਨਮੀ ਵਾਲਾ ਮੌਸਮ ਚਿੱਚੜਾਂ ਦੇ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਇੱਕ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਨਮੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣ: ਕਿਵੇਂ ਪਛਾਣੀਏ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ?

ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣਾਂ 'ਤੇ ਗੌਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੱਛਣ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਿੱਚੜ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ 10-25 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:

• ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ: ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਹੈ। ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ 104-107°F ਤੱਕ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

• ਸੁੱਜੇ ਹੋਏ ਲਿੰਫ ਨੋਡਸ (ਗਲੈਂਡ): ਇਹ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਾਸ ਲੱਛਣ ਹੈ। ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਗਰਦਨ, ਮੋਢਿਆਂ, ਮੋਢਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਜਾਂ ਪੱਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਗੰਢਾਂ (ਲਿੰਫ ਨੋਡਸ) ਸੁੱਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਦਰਦ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਿੰਫ ਨੋਡਸ, ਜੋ ਕਿ ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸੁੱਜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

• ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਸੁਸਤੀ: ਪਸ਼ੂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਚੱਲਣ-ਫਿਰਨ ਤੋਂ ਕਤਰਾਏਗਾ, ਖਾਣਾ-ਪੀਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁਸਤ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਰੌਣਕ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ।

• ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਲਾਲ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਆਉਣਾ: ਪਸ਼ੂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਰਦੇ ਪੀਲੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।

• ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ: ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਬਿਮਾਰੀ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਤੇਜ਼-ਤੇਜ਼ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਦਮਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

• ਦੁੱਧ ਦਾ ਘੱਟ ਹੋਣਾ: ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ।

• ਖੂਨ ਦੀ ਕਮੀ (ਅਨੀਮੀਆ): ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਝਿੱਲੀਆਂ (ਮੂੰਹ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ) ਪੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਫਿੱਕੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੀਆਂ।

• ਮੌਤ: ਜੇਕਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਛੋਟੇ ਵੱਛੇ ਅਤੇ ਉਹ ਪਸ਼ੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਚਿੱਚੜਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਇਲਾਜ: ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਦਮ

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਬਚਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ:

1. ਚਿੱਚੜਾਂ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਰੋਕਥਾਮ:

• ਨਿਯਮਤ ਸਪਰੇਅ ਜਾਂ ਡਿੱਪ: ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਚੜਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਨਿਯਮਿਤ ਅੰਤਰਾਲਾਂ 'ਤੇ ਚਿੱਚੜ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ (acaricides) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਵੈਟਰਨਰੀ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਨੁਸਾਰ ਸਪਰੇਅ, ਪੋਰ-ਆਨ (pour-on) ਜਾਂ ਡਿੱਪ (ਜਿੱਥੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਸਮ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਚੜਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤੋ।

• ਵਾੜੇ ਦੀ ਸਫਾਈ: ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਵਾੜੇ, ਤਬੇਲੇ, ਖੁਰਲੀਆਂ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਾਈ ਰੱਖੋ। ਚਿੱਚੜ ਗੰਦਗੀ, ਸੁੱਕੇ ਗੋਹੇ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਲਦੇ ਹਨ। ਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਚਿੱਚੜ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।

• ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਜਾਂਚ: ਹਰ ਰੋਜ਼ ਜਾਂ ਹਰ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੰਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਪੂਛ ਦੇ ਹੇਠਾਂ, ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਢਿੱਡ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਚਿੱਚੜ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕੋਈ ਚਿੱਚੜ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਹਟਾਓ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਕਰੋ।

2. ਟੀਕਾਕਰਨ (Vaccination): ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਟੀਕੇ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਹ ਟੀਕੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ (immunity) ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਜਾਂ ਵੈਟਰਨਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪਸ਼ੂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪਤਾ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਟੀਕੇ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਇਹ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣਗੇ। ਟੀਕਾਕਰਨ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

3. ਨਵੇਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ: ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬਾਹਰੋਂ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪਸ਼ੂ ਖਰੀਦਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅਲੱਗ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਚਿੱਚੜਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਓ।

ਇਲਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ:

ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਕੋਈ ਵੀ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਰੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪਸ਼ੂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਪਰ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਓਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗੀ।

        •      ਨਿਦਾਨ: ਡਾਕਟਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਕਲੀਨਿਕਲ ਜਾਂਚ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖੇਗਾ। ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਖੂਨ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਏ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਜੋ ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਦੇ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

• ਦਵਾਈਆਂ: ਇਲਾਜ ਲਈ ਖਾਸ ਐਂਟੀ-ਥਾਈਲੇਰੀਅਲ ਦਵਾਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ Boutalexia (Buparvaquone) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਵਾਈ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।

• ਸਹਾਇਕ ਥੈਰੇਪੀ: ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਡਾਕਟਰ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਬੁਖਾਰ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ, ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਟੀਕੇ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਸ਼ੂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਮਿਨਰਲ ਸਪਲੀਮੈਂਟਸ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਖੂਨ ਚੜ੍ਹਾਉਣ (blood transfusion) ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅੰਤਿਮ ਵਿਚਾਰ:

ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸਾਡੇ ਪਸ਼ੂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਥਾਈਲੇਰੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ 'ਤੇ ਵੀ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਰੱਖੋ, ਚਿੱਚੜਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰੋ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਤੁਹਾਡੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਡੇਅਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ 

ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ

ਤਪਦੀਆਂ ਲੋਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਲਾਹਾਂ 

ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਿੱਗਦਾ ਪੱਧਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ: ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਪਨੂੰ