ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਅਭਿਆਸ

“ਅਧਿਐਨਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਜੇਕਰ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ 5% ਤੱਕ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।”

ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਨਸਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਓਨੇ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਧੁਨਿਕ ਮਿਲਕਿੰਗ ਪਾਰਲਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਲਾਭ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਓ, ਅਸੀਂ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਅਭਿਆਸਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀਏ।

ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ: 

 • ਮਿਲਕਿੰਗ ਪਾਰਲਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪਾਰਲਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਫਰਸ਼, ਕੰਧਾਂ, ਅਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਵੋ ਅਤੇ ਕੀਟਾਣੂ ਰਹਿਤ ਕਰੋ। ਇਹ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

 • ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਲਈ ਲਿਆਏ ਗਏ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਵੀ ਸਫ਼ਾਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਥਣਾਂ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਗੋਬਰ, ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲੰਮੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਗੰਦਗੀ ਨਾ ਫੜਨ।

 • ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ: ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁੱਧ ਚੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਸਾਫ਼ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਦਸਤਾਨਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।

 • ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਜਾਂਚ: ਮਿਲਕਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਈਪਾਂ, ਕੱਪ ਅਤੇ ਵੈਕਿਊਮ ਪੰਪ, ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਕੋਈ ਲੀਕੇਜ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪੁਰਜ਼ੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧੋ ਕੇ ਕੀਟਾਣੂ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ: ਦੁੱਧ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ

ਗਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦੁੱਧ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਸਹੀ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

 • ਆਕਸੀਟੋਸਿਨ (Oxytocin): ਜੋ ਜਦੋਂ ਗਾਂ ਦੇ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਵੱਛਾ ਦੁੱਧ ਪੀਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਾਰਮੋਨਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ, ਪਿਟਿਊਟਰੀ ਗ੍ਰੰਥੀ (pituitary gland) ਵਿੱਚੋਂ ਆਕਸੀਟੋਸਿਨ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਰਮੋਨ ਦੁੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ (ਐਲਵੀਓਲੀ) ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਗੜਨ ਲਈ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਥਣਾਂ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ "ਦੁੱਧ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ" (Milk Let-Down Reflex) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਕਸੀਟੋਸਿਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਗਭਗ 5-7 ਮਿੰਟਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਥਣਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਦੀ ਮਿਲਕਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

• ਐਡਰੇਨਾਲੀਨ (Adrenaline): ਇਹ ਇੱਕ ਤਣਾਅ ਵਾਲਾ ਹਾਰਮੋਨ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਐਡਰੇਨਾਲੀਨ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਡਰੇਨਾਲੀਨ ਆਕਸੀਟੋਸਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਚੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸ਼ੋਰ, ਤੇਜ਼ ਹਰਕਤਾਂ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਡਰ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ, ਜੇ ਪਸ਼ੂ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਣਾਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤ ਗਾਵਾਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਗੋਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਜੇਕਰ ਕਈ ਗਾਵਾਂ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਗੋਹਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਆਪਰੇਟਰ ਅਤੇ ਪਾਰਲਰ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੀ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ:

 • ਪਹਿਲੇ ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਕੱਢਣਾ (Fore-stripping): ਹਰ ਥਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਕੁਝ ਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਤਲ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਕੱਢੋ। ਇਹ ਦੁੱਧ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਤਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਥਣ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਜੇਕਰ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਛਿਦੀਆਂ, ਲਹੂ, ਜਾਂ ਰੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਇਹ ਦੁੱਧ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

 • ਥਣਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪਿੰਗ (Pre-Dipping of Teats): ਪਹਿਲੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਦਿਓ।

ਮਹੱਤਵ: ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਥਣਾਂ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੌਰਾਨ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਥਣ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਸੋਜ (mastitis) ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪਿੰਗ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ: ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੁਬੋਓ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਥਣ ਦੇ ਹੇਠਲੇ 2/3 ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ। ਘੋਲ ਨੂੰ ਥਣਾਂ 'ਤੇ 20-30 ਸਕਿੰਟ ਤੋਂ 1 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਰਹਿਣ ਦਿਓ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇ। 

 • ਥਣਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸਕਾਉਣਾ: ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪ ਘੋਲ ਨੂੰ ਥਣਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਫ਼, ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਗਜ਼ੀ ਤੌਲੀਏ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸੁਕਾਓ। ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਡਿਪ ਘੋਲ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਨਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿਲੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਕਸੀਟੋਸਿਨ ਦੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।

• ਮਿਲਕਿੰਗ ਕੱਪ ਲਗਾਉਣਾ: ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੇ 60 ਤੋਂ 90 ਸਕਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਿਲਕਿੰਗ ਕੱਪ ਲਗਾ ਦਿਓ। ਕੱਪਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਗਾਓ ਤਾਂ ਜੋ ਵੈਕਿਊਮ ਬਣਿਆ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਹਵਾ ਨਾ ਲੀਕ ਹੋਵੇ। ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਸਾਰੇ ਚਾਰ ਕੱਪ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਲਾਈਨਰ ਸਿੱਧੇ ਹੋਣ। 

 • ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੌਰਾਨ ਨਿਗਰਾਨੀ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੌਰਾਨ ਪਸ਼ੂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ। ਜੇ ਪਸ਼ੂ ਬੇਚੈਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਸ਼ੱਟ-ਆਫ ਸਿਸਟਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁੱਧ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮਸ਼ੀਨ ਬੰਦ ਕਰੋ।

 • ਮਿਲਕਿੰਗ ਕੱਪ ਹਟਾਉਣਾ: ਜਦੋਂ ਦੁੱਧ ਦਾ ਵਹਾਅ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੈਕਿਊਮ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰੋ। ਕੱਪਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹੇਠਾਂ ਖਿੱਚ ਕੇ ਹਟਾਓ। ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖਿੱਚਣ ਜਾਂ 'ਮਸ਼ੀਨ ਸਟ੍ਰਿਪਿੰਗ' ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

 • ਥਣਾਂ ਦੀ ਪੋਸਟ-ਡਿਪਿੰਗ (Post-Dipping of Teats): ਮਿਲਕਿੰਗ ਕੱਪ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਪੋਸਟ-ਡਿਪ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਦਿਓ।

ਮਹੱਤਵ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਥਣ ਦੀ ਮੋਰੀ (teat canal) ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਲਈ ਥਣ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਆਸਾਨ ਰਸਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਥਣਾਂ ਦੀ ਸੋਜ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੋਸਟ-ਡਿਪ ਘੋਲ ਥਣ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੋਰੀ ਨੂੰ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੱਕ ਬਾਹਰੀ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਸਟਾਈਟਿਸ (mastitis) ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ: ਪੋਸਟ-ਡਿਪ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਥਣ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਹੇਠਲੇ 2/3 ਹਿੱਸੇ ਤੱਕ, ਡੁਬੋਓ। ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਹਰ ਥਣ 'ਤੇ ਘੋਲ ਦੀ ਚੰਗੀ ਪਰਤ ਲੱਗ ਜਾਵੇ। ਇਸਨੂੰ ਸੁਕਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦਾ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ

ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਛੂਤ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ। ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੇ ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਜਾਂ ਮਿਲਕਰ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਇੱਕ ਪਸ਼ੂ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ਼/ਸਿਹਤਮੰਦ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ/ਜੋਖਮ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਆਖਰ ਵਿੱਚ।

ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦਾ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ:

 • ਪਲੂਣ ਗਾਵਾਂ: ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਨਾਲ ਲਾਗ ਲੱਗਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

 • ਸਿਹਤਮੰਦ ਗਾਵਾਂ: ਉਹ ਗਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਦੇ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੋਮੈਟਿਕ ਸੈੱਲ ਕਾਊਂਟ (SCC) ਘੱਟ ਹੈ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

• ਉੱਚ SCC ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਂ ਸ਼ੱਕੀ ਗਾਵਾਂ: ਉਹ ਗਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ SCC ਵੱਧ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹਨ (ਸਬ-ਕਲੀਨਿਕਲ ਮਸਟਾਈਟਿਸ), ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਕਲੀਨਿਕਲੀ ਠੀਕ ਹਨ।

 • ਦਵਾਈ ਅਧੀਨ ਗਾਵਾਂ: ਉਹ ਗਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਫੈਲਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

 • ਪੁਰਾਣੀ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਵਾਂ: ਉਹ ਗਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਲਾਗ ਦਾ ਸਥਾਈ ਵਾਹਕ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖਰ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮਿਲਕਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਵਰਤੋ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ।

ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ: ਉੱਚ ਜੋਖਮ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਬੱਧ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੰਗੀਨ ਲੱਤ ਦੇ ਬੈਂਡ ਨਾਲ) ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਰੇ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੋਣ।

ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ:

 • ਦੁੱਧ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਚੋਏ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਠੰਡੇ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰੋ। ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਜਲਦੀ 4°C ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਲਿਆਓ। ਇਹ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।

 • ਮਿਲਕਿੰਗ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਰੰਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਿਲਕਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਪਾਈਪਾਂ ਨੂੰ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਵੋ ਤਾਂ ਜੋ ਬਚੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਹਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਫਿਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਸਫਾਈ ਘੋਲ (detergent solution) ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਕੀਟਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਘੋਲ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸੁਕਾਓ। ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰੋ।

 • ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ: ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਲਈ ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਦਿਓ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿਣ। ਇਸ ਨਾਲ ਥਣਾਂ ਦੀਆਂ ਮੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।

ਆਮ ਗਲਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ

 • ਘੱਟ ਦੁੱਧ ਚੋਣਾ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੋਣਾ (ਓਵਰ-ਮਿਲਕਿੰਗ): ਘੱਟ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੋਣ (ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲਗਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ) ਨਾਲ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਥਣਾਂ ਦੀ ਸੋਜ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 • ਸਫ਼ਾਈ ਵਿੱਚ ਕਮੀ: ਗੰਦੇ ਪਾਰਲਰ, ਗੰਦੇ ਪਸ਼ੂ ਜਾਂ ਗੰਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਘਟਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

 • ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ: ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਸਹੀ ਸੈਟਿੰਗ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਪੁਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਘਸਣਾ, ਜਾਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਿਯਮਤ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

 • ਰੁਟੀਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਜਾਂ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ: ਪਸ਼ੂ ਰੁਟੀਨ ਦੇ ਆਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ (ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ੋਰ, ਡਰਾਉਣਾ ਵਿਵਹਾਰ) ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਆਏ ਪਸ਼ੂ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਚ ਗੋਬਰ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਫ਼ਾਈ ਵਿਗੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧਦਾ ਹੈ।

ਸਿੱਟਾ

ਸਹੀ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਸਿਰਫ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਲਈ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਲਾਭ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ, ਅਤੇ ਪ੍ਰੀ-ਡਿਪ, ਪੋਸਟ-ਡਿਪ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਪਣਾ ਕੇ, ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਇਕਸਾਰ ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾ ਕੇ, ਅਤੇ ਗਰੁੱਪਿੰਗ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਦੇ ਸਹੀ ਕ੍ਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ, ਤੁਸੀਂ ਦੁੱਧ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਮਸਟਾਈਟਿਸ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਅਪਣਾ ਕੇ, ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਸਵੱਛ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਵੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸੰਕੇਤ 

ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਿੱਗਦਾ ਪੱਧਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ: ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਪਨੂੰ

ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ

ਡੇਅਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ